راز جوان ماندن پوست
جوان و شاداب نگاه داشتن پوست بهای زیادی دارد. تاکنون برخی از رازهای جلوگیری از پیر و چروک شدن پوست کشف شده است. مهمترین استراتژیها در این جهت از این قرار است که در هر سنی بایستی برای حفاظت پوست مواد مناسب را بکار بگیریم. بهترین راه پیشگیری از پیر شدن پوست، حفاظت هر روزه آن از تابش اشعه زیانبار خورشید و مصرف نکردن دخانیات و دوری از فشارهای عصبی و روحی و تغذیه مناسب حاوی سبزی و میوهها است.
برای پی بردن به راز جوان ماندن پوست خبرنگار گروه دانش و فناوری روزنامه خراسان با دکتر پروین منصوری متخصص پوست، مو، زیبایی ولیزر و استاد گروه پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران مصاحبهای انجام داده که در پی میآید:
پوست از ابتدا تا انتهای عمر یک فرد چه مراحلی را طی میکند و در این مراحل دارای چه خصوصیات و ویژگیهایی میباشد؟
پوست در دوره نوزادی بسیار نازک است به ویژه طبقه شاخی آن، به خاطر همین نازکی، عروق زیر سطح پوست کاملا" مشخص هستند و این مسئله باعث صورتی شدن رنگ پوست نوزاد میشود. فولیکولهای مو دارای موهایی از نوع کرک میباشند بنابراین بسیار نازک و کمرنگ در سطح بدن دیده میشوند.
به مرور زمان ضخامت طبقه شاخی پوست بیشتر میشود و ضخامت کل پوست هم افزایش مییابد. وقتی پوست در مقابل عوامل محیطی از جمله اشعه ماوراءبنفش خورشید قرار میگیرد به مرور دچار تغییراتی میشود که نتیجه آن افزایش رنگدانه در بعضی از قسمتهای پوست به ویژه در افراد با پوست روشن میشود، که به آن کک و مک میگویند، علاوه بر این اشعه ماوراءبنفش خورشید به ویژه در کسانی که بدون هیچ محافظی خود را در معرض نور خورشید در ساحل دریا یا کوه قرار میدهند یا افرادی که از حمام آفتاب استفاده میکنند منجر به شکسته شدن رشتههای پوست و در نتیجه بروز پیری زودرس پوست میشود که خود را از سنین 20سالگی نشان میدهد و بنابراین خیلی زودتر از پیری ناشی از سن، پوست پیر میشود. تماس با اشعه ماوراءبنفش منجر به بروز ضایعات پیشسرطان به صورت لکههای قهوهای یا قرمز همراه با پوستههای ریز در سطح که در صورت لمس به صورت زبر احساس میشوند در افراد جوان و میانسال میشود که بعدا" در سنین بزرگسالی و پیری سرطان پوست را ایجاد میکنند. با افزایش سن ضخامت پوست در لایه سطحی کم میشود و یا به عبارتی لایه سطحی که اپیدرم میباشد آتروفی و نازک و قسمت میانی پوست ضخیم میشود و میزان رشتههای پوست که قابلیت ارتجاع و قوام پوست را حفظ میکنند یعنی رشتههای کلاژن و الاستیک یا کم و یا شکسته میشود و ساختمان غیرطبیعی پیدا میکند به همین علت است که پوست نمای صاف خود را از دست میدهد، چروک خورده و شل و آویزان میشود که به ویژه در ناحیه صورت و گردن که بیشتر در معرض عوامل محیطی قرار دارند مشخصتر است.
با توجه به این که کلاژن یکی از رشتههایی است که قابلیت ارتجاعی پوست را حفظ میکند و باعث شادابی پوست میشود، آیا در زمانی که این رشتهها دچار آسیب یا کاهش می شوند میتوان از کرمهایی استفاده کرد که در برچسب آنها نوشته شده حاوی کلاژن هستند و آیا استفاده از این کرمها شادابی را به پوست برمیگرداند؟
کلاژن یک مولکول درشت است و باید در داخل لیپوزوم گذاشته شود تا بتواند به مرور از سطح پوست عبور کند. البته این که ما از بیرون بر سطح پوست کرمهای حاوی کلاژن بمالیم و این کلاژن جذب شود و باعث افزایش قابلیت ارتجاعی پوستشود تا حدی بعید است ولی به هر حال این کرمها چون معمولا" کرمهای مرطوبکننده هم هستند مقداری آب را به پوست برمیگردانند. از طرف دیگر استفاده از تکنولوژی لیپوزوم هم گران تمام میشود ولی اگر کلاژن داخل لیپوزوم گذاشته شود شاید در صورت نفوذ به درون پوست و جذب آب توسط آنهان به پوست کمک کنند البته که به طور دائم بلکه به صورت موقت ظاهر پوست بهتر شود.
آیا توصیه شما این است که کرمها و موادی که برای حفاظت از پوست به کار میرود و نه برای آرایش از سنین پایین مورد استفاده قرار گیرد یا نه؟
در سنین پایین معمولا" اگر پوست بیماری نداشته باشد بدن آن قدر آنتیاکسیدان دارد که پوست را سالم نگه دارد البته به شرطی که تغذیه فرد کافی و کامل باشد یعنی حاوی ویتامینها، سبزیجات و پروتئینهای کافی باشد.
از آن جایی که اثرات UV(اشعه ماوراءبنفش) در بدن تجمعی است یعنی از همان ابتدا که این اشعه توسط نور خورشید وارد بدن میشود از بین نمیرود و جمع میشود، زمینهساز بعضی بیماریها و سرطان پوست میگردد، بنابراین به جز کرمهای ضدآفتاب و مرطوبکننده به ویژه برای کسانی که پوستهای خشک دارند و یا دارای اگزمای توپیک هستند( چون در آنها طبقه شاخی پوست بدون دفاع شده و مانند یک کویر ترک خورده میشود که میکروبها، عوامل شیمیایی و مواد محرک میتوانند وارد شوند) استفاده از مواد دیگر توصیه نمیشود. یعنی افراد دارای تغذیه کافی و حاوی ویتامینDو کلسیم و فسفر فقط از کرمهای ضدآفتاب و افراد دارای پوست خشک از کرمهای مرطوبکننده مخصوصا" بلافاصله پس از استحمام و برای پوست بچهها از کرمهای مرطوبکننده بدون مواد معطر میتوانند استفاده کنند.
نوجوانان هم اگر دارای پوست خشک هستند از کرمهای مرطوبکننده به ویژه برای صورت استفاده کنند و اگر دارای پوست چرب هستند از کرمهایی که دارای پایه چرب نیستند استفاده کنند و حتی اگر میخواهند از مواد آرایشی استفاده کنند باید از موادی باشد که پایه و اساس آبی داشته باشد
چرا که استفاده از کرمهای چرب در پوستهای چرب میتواند باعث ایجاد جوش شود. در سنین میانسالی و بزرگسالی هم چون پوست آب خود را از دست میدهد وخشک میشود حتما" لازم است از ترکیباتی که رطوبت کافی را به پوست میرسانند و نیز ترکیباتی که کلاژنسازی و جوانسازی در پوست را تحریک میکنند مثل ترکیباتی که حاوی مشتقات خاصی از ویتامینAمثل رتینول، رتینالدئید و یا ترکیباتی که اسیدهایی مانند آلفاهیدروکسی اسید یا بتاهیدروکسی اسید را دارند یعنی همان ترکیباتی که در بسیاری از سبزیجات و میوههای طبیعی موجود هستند استفاده شود. چرا که این ترکیبات قابلیت حفظ رطوبت را داشته و محرک تکامل و تمایز سلولی و ساخت کلاژن در پوست هستند.
اسپریهای معطر، عطرها و ادکلنها چه تأثیری روی پوست دارند؟
موادمعطر در مواد آرایشی و بهداشتی یکی از شایعترین عواملی هستند که در پوست ایجاد حساسیت میکنند این عطرها درمواد پاککننده، صابونها، مواد آرایشی و بهداشتی و بالاخره به صورت عطر و ادکلن و اسپری عرضه میشوند. زمینه اصلی بیشتر این عطرها گیاهی است و بعضی از آنها در مقابل نور ایجاد حساسیت و یا حتی آلرژیهای تنفسی میکنند. بنابراین ترجیحا" اگر افراد از موادی که فاقد مواد معطر است به ویژه کسانی که زمینه آلرژی دارند یا در معرض تماس زیاد با آفتاب هستند استفاده کنند بهتر است یا در بخشهایی استفاده کنند که در معرض آفتاب نباشد. بعضی افراد ممکن است عطر را به کنارههای دوطرف گردن یا روی صورت بزنند یا آقایان«افترشیو» معطر استفاده کنند و بعد به مکانهای باز بروند یا رانندگی کنند که نتیجتا" چون در معرض نور قرار میگیرند واکنشهای فتوشیمیایی ایجاد میشود و به مرور زمان عروق پوست گشاد شده و لکههای قهوهای روی سطح پوست به وجود میآید. بنابراین ترجیحا" موادمعطر در کرمها نباشد هر چند هزینه آنها بیشتر میشود ولی بهتر هستند.
یکی از عناصر اصلی شادابی پوست هورمون استروژن است و با توجه به این که در خانمها ترشح این هورمون از سنین میانسالی و قبل از یائسگی شروع به کاهش میکند هورمون درمانی چه تاثیری بر پوست خواهد گذاشت و آیا اصولا" هورمون درمانی در این موارد توصیه میشود؟
مطالعاتی که بر روی ریزش موی مردان و درمان آن با استروژن موضعی کردهاند مطالعات قوی، محکم و مداومی نبوده است و این که چقدر از سطح پوست انسان جذب شوند زیاد معلوم نیست به هر حال ممکن است اینها مفید باشند. البته من نمیگویم کسانی که به این گونه کرمها نیاز دارند استفاده نکنند اما این که تا چه اندازه موثر است، هنوز دقیقا" مشخص نیست.
به خانمها به ویژه پس از سنین یائسگی توصیه میشود که علاوه بر استفاده از کرمهای مرطوبکننده حاوی آلفا و بتا هیدروکسی اسید و ترکیبات ومشتقات ویتامین Aو ویتامین Cکه از سطح پوست قابلیت جذب دارد و در جوانسازی و روشن کردن پوست خیلی تاثیر دارد از استروژنهای گیاهی یا به صورت گیاهی و یا به صورت دارو و قرص هم استفاده کنند تا عوارض ناشی از یائسگی را در این مورد کم کند.
بهترین راه پیشگیری از پیر شدن پوست، حفاظت هر روزه آن از تابش اشعه ماوراءبنفش خورشید، عدم مصرف دخانیات، دوری از فشارهای عصبی و روحی و تغذیه مناسب حاوی سبزیجات و میوه طبیعی است.
مواد معطر در صابونها، مواد پاککننده، مواد آرایشی و بهداشتی، عطر و ادکلن و اسپریها از شایعترین عوامل ایجاد حساسیت در پوست هستند
افترشیوهای معطر به مرور باعث گشادی عروق پوست و نتیجتا" ایجاد لکههای قهوهای روی سطح پوست میگردد
¤ نویسنده:مریم